Gusar / Le Corsaire
balet na muziku Adolfa Adama i grupe kompozitora
Gusar/Le Corsaire
PRVI PUT NA SCENI NARODNOG POZORIŠTA
Balet Gusar/Le Corsaire pripada opusu starih, grandioznih baletskih produkcija 19. veka i poseduje sve elemente neophodne za uspeh i dugovečnost, uprkos protoku vremena i novim tendencijama u sferi umetnosti. Uvidom u libreto otkrivamo priču o gusarima, koji se ne bore samo na morskim talasima, već i na kopnu čine podvige zbog ljubavi. Obojena muzičkim senzibilitetom različitih kompozitora, romantična priča o ljubavi i strasti, protkana intrigama sa orijenta, vodi nas u svet atraktivnih scena, egzotičnih motiva prepunih dragulja, raskoši, ali i borbe za slobodu i lični integritet. Klasična baletska predstava, poput Gusara, podrazumeva ozbiljan baletski ansambl obrazovan na tradiciji strogog baletskog akademizma. Takođe, zahteva nekoliko ženskih i muških glavnih uloga, kao i brojan muški ansambl što nije uobičajeno za baletske predstave doba romantizma koji posebno afirmiše ženski ansambl i dominaciju primabalerine na sceni. Balet Gusar već više od 150 godina prati veliki uspeh na svetskim scenama, a sve zahvaljujući kombinaciji baletskog klasicizma sa egzotičnim karakternim plesovima, ali i virtuoznoj ženskoj i muškoj igri, uz koloritnu grandioznu scenografiju i atraktivne kostime inspirisane orijentom.
Uprkos čvrsto utemeljenim korenima, ovaj baletski spektakl je pratio neobičan put umetničkog razvoja, kao i brojne verzije različitih koreografa. I sama hronologija izvođenja na svetskim pozornicama je prilično neujednačena, u smislu brojnih postavki na scenama poput Sovjetskog saveza, na primer, ili izvođenja na zapadnim scenama, tek krajem 20. veka. Praizvedba baleta Gusar je održana 23. januara 1856. godine u pariskoj Operi (Théâtre Impérial de l’Opéra), u koreografiji Žozefa Mazilijea (Joseph Mazilier), koji potpisuje i libreto zajedno sa V. de Sen-Žoržom (Henri Vernoy de Saint-Georges). Libreto je nastao prema epskoj poemi Gusar (1814), Lorda Bajrona, čuvenog britanskog pesnika iz perioda romantizma. Premijera baleta je u Rusiji izvedena u Sankt Peterburgu, dve godine posle pariske, 1858. godine. Koreograf je bio Žil Pero (Jules Perrot), uz asistenciju Marijusa Petipa koji je samostalno postavio nekoliko baletskih deonica, a one su kasnije doživele veliku popularnost. Petipa je tokom svoje višedecenijske karijere postavio četiri verzije Gusara i determinisao buduće koreografske kreacije, ali i potvrdio status utemeljivača klasičnog baletskog akademizma.
Zahvaljujući brojnim revizijama i novim koreografskim redakcijama, balet Gusar je tokom svoje istorije trpeo konstantne i radikalne izmene. Još jedan kuriozitet predstavlja činjenica da se uz bazičnu muzičku partituru Adolfa Adama, u ovom baletu koriste i muzička dela brojnih drugih kompozitora, što je i koreografima ostavljalo veću slobodu, ali i mogućnost da dodaju nove igračke deonice. U skladu sa tim, pomenućemo koreografske verzije Aleksandra Gorskog, Samuila Andrianova, Konstantina Sergejeviča, ali i redakciju Agripine Vaganove i drugih.
Interesantno je da balet Gusar nije bio na repertoaru zapadnih teatara tokom većeg dela prošlog veka. Tek krajem 90-ih godina 20. veka nailazimo na postavke Gusara na sceni bostonskog Baleta i čuvenog njujorškog ABT-a (American Ballet Theatre). U Zapadnoj Evropi zapažamo ovo delo tek nakon 2000. godine. Nacionalni balet Engleske je, na primer, prvi put Gusara izveo tek 2013. godine, u koreografiji A.M. Holms koja je isti naslov već postavila na američkim scenama. Pomenimo i veliki povratak Gusara na scenu Boljšoj teatra 2007. godine u koreografiji J. Burlake i A. Ratmanskog koji su odlučili da se vrate korenima, koristeći libreto, muzičku partituru, dekor i kostime koreografske verzije koju je postavio Marijus Petipa daleke 1899. godine i koja na ruskim scenama nije viđena decenijama unazad.
Koreografiju baleta Gusar/Le Corsaire za Balet Narodnog pozorišta je kreirao Bahram Juldašev prema postavkama Marijusa Petipa i Pjotra Guseva. Ovo je verzija za koju je, u velikoj meri izmenjen libreto (autori P. Gusev i J. Slonimski), ali i muzička partitura. Ova postavka je bila veoma popularna u sovjetskoj Rusiji, a premijerno je izvedena 1955. godine. I danas je na repertoaru Marijinskog teatra, jednoj od najuglednijih baletskih kompanija sveta.
Svedoci smo posebnog trenutka, jer u ovoj godini Balet Narodnog pozorišta proslavlja značajan jubilej, stogodišnjicu postojanja. Daleke 1923. godine, otvoreno je novo poglavlje naše kulturne istorije. Uz pomoć umetnika koji su potekli sa samog izvora baletske umetnosti, stigla je igra, lepa i raskošna i zablistala na našoj pozornici. Već stotinu godina ispisujemo zlatne stranice naše baletske istorije i dodajemo joj još jedan biser klasične baletske literature. Premijera baleta Gusar/Le Corsaire koji do sada nije izvođen na našoj sceni, daje poseban ekskluzivitet proslavi značajnog jubileja Baleta Narodnog pozorišta u Beogradu, a poklonicima baletske umetnosti privilegiju da po prvi put pogledaju ovaj spektakl u integralnoj verziji.
Brankica Knežević
ADOLF ŠARL ADAM kompozitor i muzički kritičar
Rođen je u Parizu 1803. godine. Bogat stvaralački opus ovog kompozitora potvrđuje više desetina operskih i baletskih dela koja je muzički oblikovao. Svetsku slavu i posebno mesto u istoriji baletske umetnosti stekao je muzikom za balete Žizela i Gusar (Le Corsaire) koji se kontinuirano izvode na scenama širom sveta od 1841, odnosno 1856. godine. Tajna dugovečnosti njegovih dela krije se u jasnoj i zanimljivoj muzici kojom je stvarao i posebnu emocionalnu nit i na jednostavan način povezivao publiku sa scenskim izvođenjem. Preminuo je u Parizu 1856. godine
LIBRETO
Negde na obali Jonskog mora, u senci političkih sukoba između Grčke i Turske.
PROLOG
Lord Bajron piše priču o gusaru. Besni oluja na otvorenom moru. Grupa gusara sa Mediterana, predvođena Konradom, Birbantom i robom Alijem, bori se da spasi brod koji tone.
Prvi čin
OBALA
More je izbacilo Konrada i njegove prijatelje na obalu. Mlade Grkinje, predvođene Medorom i Gulnarom priskaču im u pomoć. Konrad se odmah zaljubljuje u Medoru i otkriva joj da je gusar. U daljini ugledaju grupu turskih trgovaca robljem. Medora i Gulnara upozoravaju gusare na opasnost i uspevaju da ih sakriju. Turci ubrzo zarobljavaju devojke. Sve to posmatra Isak Lankedem, trgovac robljem. Devojke odvode na pijacu robova, a gusari se zaklinju da će ih spasiti.
PIJACA ROBOVA
Usred velike gužve i vreve na pijaci se pojavljuje Seid-paša u potrazi za lepim devojkama za svoj harem. Lankedem predstavlja svoj plen sa dalekih putovanja, zarobljene devojke iz Palestine i Alžira. Dovode mu Gulnaru i on očaran njenom lepotom, odmah odlučuje da je kupi. Sledi ples Gulnare i Lankedema - Pas d’ Esclave. Ipak, Lankedem čuva najlepše za kraj – prelepu Medoru. Toliko je lepa da Seid-paša odlučuje da je kupi po svaku cenu. Iznenada se pojavljuje novi kupac, u kome zaprepašćena Medora prepoznaje Konrada koji se prerušio. Konrad i njegovi pratioci iznenada odbacuju ogrtače i otkrivaju svima da su naoružani gusari. Odvodeći Medoru, zarobe i Lankedema i beže prema moru.
Drugi čin
PEĆINA
Konrad i njegova družina odvode Medoru i druge devojke u gusarsku pećinu prepunu blaga. Među gusarima vlada radost zbog bogatog plena sa pijace, ali i zbog spasavanja mladih žena. Oni slave plešući Igru gusara i Danse Des Forbans. Medora i Konrad potvrđuju svoju ljubav. Rob Ali se zaklinje Medori da će biti njen verni sluga. Na radost svih gusara, Medora igra sa Konradom i Alijem – Pas d’ action. Devojke mole Medoru da traži od Konrada da im pomogne da se oslobode ropstva i vrate kući. On pristaje da im pomogne, ali su Birbanto i drugi muškarci protiv toga i dolazi do sukoba. Konrad je nepokolebljiv i Medora uspeva da oslobodi devojke. Lankedem primećuje neslaganje među gusarima i, u zamenu za slobodu, nudi Birbantu napitak koji bi onesposobio Konrada. Tečnost sipaju u buket cveća koji Lankedem poklanja Medori. Ona ga, u znak zahvalnosti za kavaljerski gest, poklanja Konradu. On pomiriše cveće i ubrzo utone u san. Ubrzo, Lankedem i Birbanto uspevaju da otmu Medoru po drugi put, ali ona u samoodbrani uspeva da rani Birbanta. Konrad se budi i zaklinje se da će osloboditi Medoru.
Treći čin
SEID-PAŠIN HAREM
Gulnara predstavlja dragulj pašinog harema. Uskoro se pojavljuje Lankedem sa tri prelepe devojke, koje izvode raskošni ples Odaliski. Kada konačno predstavi i Medoru, Seid-paša je oduševljeno otkupljuje. Tužna Medora postaje veselija kada se ponovo sretne sa Gulnarom. Seid-paša zanesen lepoticama zamišlja da su one cveće u njegovoj bašti. Medora i Gulnara sa drugim devojkama zanosno plešu u bašti u čuvenoj viziji Le Jardin Animé. Iznenada se u palati za vreme večernje molitve pojavljuju misteriozni hodočasnici. Zaprepašćena Medora prepoznaje Konrada i njegove prerušene prijatelje koji uspevaju da spasu Medoru i Gulnaru, ali i da se osvete paši i Lankedemu. Prilikom oslobađanja, Medora prepoznaje izdajnika Birbanta po rani na ruci i otkriva to Konradu. Došao je trenutak osvete i Konrad ubija Birbanta.
EPILOG
Lord Bajron završava priču o gusaru i baca svoje zapise u euforiji. Konrad, Medora i drugi gusari plove otvorenim morem u susret novim avanturama.
Legenda kaže da ideja za Gusara potiče od poslednje francuske carice, Marije Evgenije, inače strastvene ljubiteljke baleta. Carica je, navodno, predložila stvaranje baleta po dramskoj poemi Manfred romantičarskog pesnika Lorda Bajrona. Ovaj predlog se, međutim, nije realizovao zbog sve veće caričine preokupacije državnim pitanjima. Ipak, tvorci Gusara su inspiraciju pronašli u Bajronovoj poemi koja deli naziv sa baletom, pa se može reći da je predlog carice bio važno usmerenje. Ovo Gusaru daje jedinstveno mesto u istoriji kao jedinom baletu kome je doprinos dala carica Francuske imperije. Romantičarsku epohu karakterisala je fascinacija likovima većim od života, te motivima egzotičnog, misterioznog i nepoznatog. Pomenuti Lord Bajron bio je jedan od vodećih pesnika romantičarskog perioda, i njegova poezija se često bavila temama ljubavi, strasti i pobune, koje su prisutne i u baletu Gusar. Bajronova istoimena poema koja je inspirisala nastanak baleta jedno je od njegovih najpopularnijih dela, i između ostalog govori o ljubavi između gusara i lepe robinje.
Đorđe Kosić
BAHRAM JULDAŠEV koreograf
Maître de scène, priznanje Ministarstva kulture Ruske federacije (1994)
Zaslužni umetnik Ruske federacije (1997)
Rođen je 1963. godine u Taškentu, SSSR, gde je završio Državnu baletsku školu. Diplomirao je na Ruskoj baletskoj akademiji u Moskvi gde je stekao diplomu baletskog umetnika-igrača. Potom se školovao na Baletskom konzervatorijumu Rimski-Korsakov u Moskvi i na Fakultetu za koreografiju u Kijevu gde je stekao zvanje balet-majstor, pedagog baleta 2008. godine.
Kao prvak baleta bio je angažovan u sledećim pozorištima:
Državni teatar akademskog Baleta - Sankt Peterburg
Državni teatar Opere i Baleta - Kazanj
Državni teatar Opere i Baleta - Ufa
Nacionalni teatar - Istanbul
Akademski teatar Mihajlovski - Sankt Peterburg
Nastupao je na brojnim gala koncertima a širom sveta sa zvezdama Boljšoj teatr.
Kao balet-majstor bio je angažovan u brojnim teatrima Evrope među kojima su nacionalni teatri u Bratislavi i Pragu, kao i Narodno pozorište u Beogradu.
Kao baletski pedagog radio je na Državnom baletskom konzervatorijumu u Bratislavi kao i u Brnu i Nansiju.
Trenutno je angažovan u Slovačkom nacionalnom tetaru kao baletski pedagog, a na Državnom baletskom konzervatorijumu u Bratislavi kao predavač.
Na scenama evropskih nacionalnih pozorišta, postavio je sledeće baletske predstave:
Uspavana lepotica – Antverpen (2001), Bratislava (2002), Brno (2017)
Gusar – Bratislava (2005), Prag (2007)
ANA ZORANA BRAJOVIĆ dirigent
Ana Zorana Brajović je rođena 1975. godine u Beogradu. Započela je karijeru kao pijanista, 1991. godine mnoštvom koncerata po Srbiji i inostranstvu. Diplomirala je klavirski odsek u klasi Mirjane Šuice Babić, odsek za teoriju i magistrirala dirigentski odsek u klasi maestra Jovana Šajnovića. Od 1994. godine angažovana je u Operi Narodnog pozorišta u Beogradu na mestu asistenta dirigenta. U Zadužbini Ilije M. Kolarca održala je 1995. godine promenadni koncert u pratnji Simfonijskog orkestra RTS, na kome je, između ostalog zahtevnog repertoara, svirala i dirigovala Mocartov koncert C-moll. Iste godine, u Narodnom pozorištu, počela je karijeru kao dirigent i prvi put dirigovala Mocartovu Čarobnu frulu, kao najmlađi dirigent koji je stao za pult Opere u Beogradu. Dobila je Oktobarsku nagradu za dostignuća u muzičkoj umetnosti, 1995. godine, kao najmlađi kandidat. U sezoni 2000/01 postaje stalni dirigent Opere i Baleta Narodnog pozorišta. Na takmičenju Boris Hristov 2000. godine u Sofiji, osvaja prvu nagradu za najbolje izvođenje i korepeticiju. Školske 2003/04, dobila je Fulbrajtovu stipendiju u okviru koje se usavršavala na Peabody konzervatorijumu u Baltimoru, u klasi prof. Gustava Mejera. U saradnji sa Simfonijskim radio horom i orkestrom, 2003. godine snimila je kompakt disk sa svitom Aleksandra Kostića Deus Absconditus. Učestvovala je na koncertu Millenium Stage u Kenedi centru u Vašingtonu. Dirigovala je svetsku premijeru 2006. godine opere o Nikoli Tesli Ljubičasta vatra Džona Gibsona, u Narodnom pozorištu u Beogradu, a iste godine, u saradnji sa muzičarima Metropolitan teatra, učestvovala je na Bruklinskom festivalu muzike u Njujorku. Radila je u Operi u Baltimoru i Vašingtonu. Redovni je gost Simfonijskog orkestra Radio televizije Srbije. U saradnji sa Sarajevskom filharmonijom, 2011. godine dirigovala je Žizelu u Narodnom pozorištu u Sarajevu. U periodu od 2007. do 2012. godine, pored dirigovanja u okviru tekućeg repertoara Opere i Baleta Narodnog pozorišta u Beogradu, vratila je na scenu, kao premijere, opere Seviljski berberin (2010) i Bal pod maskama (2011). Sa Rosinijevom predstavom Seviljski berberin, 2011. godine obeležila je 20 godina umetničkog rada. Od 2014. do 2016. godine obavljala je funkciju v.d. direktora Opere Narodnog pozorišta u Beogradu. Dirigovala je premijeru opere Koštana Petra Konjovića, 2019. godine.
KATARINA GRČIĆ NIKOLIĆ kostimograf
Diplomirala je na Fakultetu primenjenih umetnosti u Beogradu 1993. godine. Članica je ULUPUDS-a od 1995. godine. Na poziciji Kostimografkinje u Narodnom pozorištu u Beogradu je od 1999. godine. Tokom karijere je sarađivala sa velikim brojem priznatih reditelja i koreografa na dramskim, operskim i baletskim predstavama. Dobitnica je Nagrade za dizajn na pozorišnim susretima Joakim Vujić 2000, i Godišnje nagrade Narodnog pozorišta u Beogradu 2016. godine. Baletske predstave – izbor:
Posvećenje proleća (1997), Labudovo jezero (1998), Ukroćena goropad (2009), Slika Dorijana Greja (2015), Kopelija (2015), Evgenije Onjegin (2017), Mikelanđelo (2021).
OLGA ĐURĐEVIĆ scenograf
Diplomirala je i specijalizirala na Akademiji lepih umetnosti u Firenci na Odseku za pozorišnu, TV i filmsku scenografiju. Nakon studija odlazi u Milano gde sarađuje sa avangardnom pozorišnom grupom Phoebe Zeitgeist. Paralelno radi i scenografska i vizuelna rešenja za modnu industriju, muzičke spotove i video scenografije, kao i 3D animacije u filmskoj postprodukciji. Izabrani radovi:
Baleti Don Kihot, Krcko Oraščić, Srpsko narodno pozorište – Novi Sad
Krypton, The King’s Daughter, The Machine - inostrane filmske produkcije
Premijerno izvođenje
Premijera, 19. mart 2023.
Velika scena
GUSAR / LE CORSAIRE
balet na muziku Adolfa Adama i grupe kompozitora
Balet u tri čina
Prema poemi Gusar Džordža Gordona Bajrona
Muzika Adolf Adam
Leo Delib, Čezare Punji, Vojvoda Petar od Oldenburga, Rikardo Drigo, Albert Cabel, Julij Gerber
Koreograf Bahram Juldašev
koreografska verzija prema M. Petipa, P. Gusevu
Kostimi Katarina Grčić Nikolić
Dekor Olga Đurđević
Dirigent Ana Zorana Brajović
Premijerna podela:
Medora, mlada Grkinja Sofija Matjušenskaja
Konrad, glavni gusar Hoze Iglesias
Gulnara, Medorina prijateljica Teodora Spasić
Isak Lankedem, glavni trgovac robljem Randol Betankourt
Ali, rob, verni Konradov prijatelj Egor Burba
Birbanto, jedan od glavnih gusara Petar Đorčevski
Seid-paša Željko Grozdanović
Evnuh Čedomir Radonjić
Pas d’esclave Teodora Spasić, Randol Betankourt
Grkinje Natalija Aksentijević, Valentina Grujičić, Olja Đukić, Milena Janković‚ Sonja Milovanov, Natalija Tapić
Gusari Nikola Bjanko, Šinićiro Ebe, Branko Sarić, Miloš Živanović, Mao Morikava, Miloš Kecman, Emanuele Frigo, Aleksa Colić
Palestinska igra Ljiljana Velimirov, Ana Ivančević, Milena Ivić, Milena Ogrizović, Mina Radoja
Alžirska igra Olga Olćan, Ivana Savić Jaćić, Tijana Šebez
Oficir Vladimir Panajtović
Trgovac robljem Goran Stanić
Vojnici Mihajlo Stefanović, Dušan Milosavljević, Luka Pejčinović, Nemanja Suvačarević, Ivan Ćosić
Pas d’action Sofija Matjušeskaja, Hoze Iglesias, Egor Burba
Dance des forbans Silvija Džunja Ćirić, Petar Đorčevski
Dušanka Đorđević, Sonja Milovanov, Nikola Bjanko, Branko Sarić
Igra gusara Nikola Bjanko, Šinićiro Ebe, Branko Sarić, Miloš Živanović, Mao Morikava, Miloš Kecman, Emanuele Frigo, Aleksa Colić
Gusari Mihajlo Stefanović, Dušan Milosavljević, Luka Pejčinović, Nemanja Suvačarević, Ivan Ćosić
Grkinje, alžirska igra, palestinska igra
Pas de Trois des Odalisques / Igra Odaliski Ljiljana Velimirov, Ada Raspor, Tijana Šebez
Le Jardin Animé / Bašta Dušanka Đorđević, Milena Janković, Marina Miletić, Sonja Milovanov, Silvija Džunja Ćirić, Natalija Tapić, Natalija Aksentijević, Margareta Bata, Helena Jovanović, Jovana Matić, Anastasia Sihova, Ljupka Stamenovski, Ljiljana Velimirov, Valentina Grujičić, Olja Đukić, Milena Ivić, Kristina Kovačević, Dragana Nedić, Milena Ogrizović, Mina Radoja, Nada Stamatović, Tijana Šebez, Jelena Nedić, Jovanka Zarić
Devojke u haremu Ines Ivković, Jelena Momirov, Nataša Najman
Gusari, vojnici, oficiri
Dečak Pavle Vidojević
Pašina pratnja Hana Perović, Helena Ristić
Statisti Negovan Jovičić, Nebojša Mišković, Marko Mrvošević, Nenad Džunić
Umetnički direktor Ana Pavlović
Izvršni direktor Smiljana Stokić
Producenti Brankica Knežević, Gojko Davidović
Konsultant za režiju Đorđe Makarević
Asistenti koreografa Marija Bajčetić, Jovan Veselinović
Repetitori Dalija Imanić, Tamara Ivanović, Ana Pavlović, Konstantin Tešea
U predstavi učestvuje kompletan ansambl Baleta i Orkestar Narodnog pozorišta
Inspicijent Branislava Pljaskić
Koncertmajstor Edit Makedonska
Majstor maske Marko Dukić
Majstor svetla Srđan Mićević
Majstor tona Nebojša Kostić
Majstori pozornice: Nevenko Radanović, Zoran Mirić
Asistent kostimografa: Ivana Mladenović
Dekor i kostimi izrađeni u radionicama Narodnog pozorišta u Beogradu
Ženska krojačnica: Snežana Ignjatović
Muška krojačnica: Nataša Ćalić, Gabrijela Knežević
Obućarska radionica: Petar Babić
Modista: Radica Komazec
Dekorska radionica: Goran Milošević
Izrada aksesoara i nakita: Dalija Imanić, Snežana Pešić
Predstava traje 3 sata