Deca

Originalni 'nemir' stihova „Dece“ možda jeste i neka nasušna potreba da se na realnost koja se u njima pojavljuje gleda barem iz još neke perspektive, pa zašto ne i operske koja se i inače često naziva 'većom od života'.  

Opera i realizam su neprijatelji. Kada realistična situacija postane pevana, ona prelazi u sferu nadrealnog, često i grotesknog. Pevanje podiže budnost jer magično menja značenje teksta. I najozbiljnija situacija, kada je pevana, balansira na litici smisla koji se začas može preobratiti iz ozbiljnosti u komediju, iz komedije u melanholiju, iz melanholije u grotesku itd.

Glasovna sfera „Dece“ je mnogostruka, uslojena i na momente neuhvatljiva. Pesme kao da su nošene vetrom, one osciliraju između 'običnih' glasova glumaca, školovanih glasova pevača, neočekivanih glasova orkestarskih muzičara koji takođe ponekad pevaju, naivnih glasova dece, kvazi-navijačkih glasova muškog hora, crkvenog pojanja sveštenika, turbofolkerskog zapevanja zgrčenog grla, drečavog ženskog folklornog pevanja. Svi ti glasovi se kroz operu „Deca“ prelamaju i zrcale kao odraz konteksta (Beograda koji kroz roman suptilno provejava ili bivše danas nepostojeće zemlje Jugoslavije), identiteta (Milene, dece, Irene, žene, majke, muškarca kao Drugog) i u toj glasovnoj ambivalentnosti u velikoj meri leži snaga čitavog dela.

Jelene Novak, Iz muzikološke beleške

Reč kompozitora i reditelja (izvod)

U muzici koju sam komponovala za „Decu“ pokušala sam da pronađem boju kolektivnog glasa tj. Mileninog bića. Kompleksnost Milenine poezije i njena slojevitost mi je dala prostor da taj kolektivni glas može biti i operski, i običan, da može biti i detinji i da može biti savršen u svojoj nesavršenoj boji. Glasovi u „Deci“ su jedinstven spoj nespojivog i čini mi se samim tim dobijamo jedan nadglas koji plovi kroz prostore i koji naprosto odbija da bude definisan i uhvaćen u zamku klasične analize. 

Milenina deca su slaba ljudska deca... pokvarena, uplakana, besna, teturava, drhtava, skakutava, pomamljena, omamljena, potuljena i svi hoće sve... Vrištava ljudska deca...

U poziciji kada komponujemo za decu vrlo često ulazimo u zamku prilagođenja muzike i zaista mislim da je to pogrešno. Kroz stihove koje sam citirala Milena upravo piše o tome da to dete jesmo mi koji smo to isto dete zaboravili, sakrili, uvili u neke lažne norme i kodekse ponašanja. Kada pišem tj. komponujem o njima postajem to isto skakutavo i vrištavo dete, oslobođeno, srećno... Sam čin stvaranja onda postaje igra i radost bez ikakve mistifikacije i teskobe i samo želim da taj stvaralački vrtlog nikada ne prestane i traje stotinu hiljadu milion dana i stotinu hiljadu milion noći...

Reč dramaturga (izvod)

Proces dramaturškog čitanja „Dece“ pre svega je bio zasnovan na ideji čitanja ženskog glasa autorke, originalno postavljenog u domen autofikcije. Dramaturški alati kojima sam se služio su skraćivanje i montiranje zarad reorganizacije tekstualnih površina u nove strukture namenjene scenskom izvođenju. 

Opera „Deca“ tako ne ulazi u domen reprezentacije sadržaja na tradicionalni način, već koristi upisani glas autorke kao osnovnu poziciju sa koje se o određenim sadržajima govori. Tekst Milene Marković kao upis njenog autorskog glasa (ona svesno i namerno tekst oblikuje govorom iz prvog lica) upotrebljava se kao trag njenog glasa koji biva izveden od strane različitih izvođača. Na ovaj način razvija se procedura izvođenja njenog glasa upisanog u tekstu romanu-poeme, taj glas se fragmentira i komplikuje povećavanjem broja onih koji ga izvode i manipulišu njime postupkom preuzimanja i njegovim zastupanjem na sceni tokom trajanja izvedbe. Na različitosti izvođača posebno se insistira u samoj izvedbi, od toga da autorkin glas neretko postaje u izvedbi glas koji preuzima grupa, a tek povremeno pojedinac odnosno pojedinka koji nikada nisu strogo određeni kontinuiranom pozicijom koju zastupaju, kako bi se izbegla zamka reprezentacije same autorke na sceni. Transparentnost izvođačkih starosnih, polnih i rodnih razlika, potom isticanje različitosti pevačke veštine kojima izvođači taj glas prenose u ovom operskom delu dodatno usložnjavaju samu izvedbu. 

Reč koreografa (izvod) 

U okolnostima scenskog prostora gde su muzika i tekst snažni označitelji, ključni izazov i moja „bunotvnička“ potreba da se toj dominaciji kao koreograf odupirem, odnosili su se na to kako osmisliti fizičko kretanje i Telo kao ravnopravno sredstvo interpretiranja gorepomenutih motiva romana/libreta u konstantno dinamičnom dijalogu sa muzikom. Usledila su brojna istraživačka pitanja kao na primer: kakvu vrstu afekta proizvodi opersko pevanje o poreklu sa planine u modernističkoj formi idilične pastorale? Kako jednostavna dečija igra iz naših detinjstava istovremeno predstavlja i životne izazove svih nas? Da li hladni repetativni zvuk elektronike može da nas emotivno dodirne? Kako sublimnu opersku/muzičku katarzu učiniti grotesknom, nežnom, uznemirujućom, prijemčivom? Ovako višeslojan metod istraživanja zajedno sa glumcima i pevačima, doveo je do izgradnje specifičnog koreografskog jezika i kompozicije putovanja kroz različite fizičke pejzaže, afekte, dramske odnose, glasove, zvuk i reči – koji sveukupno otelovljuju kolektivno u pojedinačnom i pojedinačno u kolektivnom. Postavljeni istovremeno u strukturu između drugih telesnih kolektiva na sceni – kamernog orkestra i dečijeg hora – kao i pred kolektivom auditorijuma javnog prostora (pozorišta), protagonisti ovog scenskog događaja čine i otelovljuju ’ritualni eksces’ koji nas vodi kroz vremeplov aktuelnosti zajedničkog prošlog, sadašnjeg i budućeg života, uz podsetnik da smo uprkos svemu i dalje još uvek samo deca.